شروط کاهنده مسئولیت قراردادهای بیمه در حقوق اسلامی
حکم بیمه در اسلام و در بین مسلمانان چیست؟
بیمه یک نوع قرارداد و عهد است که بین دو نفر شامل بیمه گذار که میتواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد و بیمه گر که همان شرکت بیمه است منعقد میگردد، به موجب آن یک طرف متعهد مى گردد در ازاى پرداخت مبلغى از سوى طرف دیگر، در صورت وقوع حادثه، همۀ خسارت وارده بر او یا بخشى از آن را جبران کند.
بیمه انواع مختلفی دارد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بیمه عمر، بیمه آتش سوزی، بیمه مسئولیت، بیمه خودرو و…. که از نظر فقه و در اسلام تفاوتی میان آنها وجود ندارد.
در بیمه از نظر اسلام، علاوه بر شرایطى که در سایر عقود مطرح است؛ از قبیل بلوغ، عقل، اختیار و غیر آنھا، چند شرط دیگر معتبر است که عبارت اند از:
۱ .تعیین مورد بیمه؛ یعنی چه شخصی یا کالایی مورد بیمه قرار گرفته است.
۲ .مشخص کردن دو طرف عقد که اشخاص اند، یا مۆسسات و یا دولت.
۳ .تعیین مبلغى که باید پرداخت شود.
۴ .مشخص کردن اقساط و زمان پرداخت آن.
۵ .تعیین مدت بیمه.
۶ .مشخص کردن خطرھایى که موجب خسارت مىشود؛ مثل حریق، غرق، سرقت، وفات یا بیماری. البته مى توان کلیه مواردی را که موجب خسارت میشود، به عنوان موارد خسارت قرار داد.
بیمه در اسلام از کی وارد شد؟
نهاد حقوقی بیمه اصل و پیشینه اروپایی دارد و به مفهوم رایج، در فقه اسلامی پیشینه‌ای ندارد، هر چند برخی از قراردادهای خاص در نظام حقوقی اسلام، مانند حق عُمری، شرط ضمانت نفقه مادام العمر برای همسر و ضمان جریره ، شباهتی تقریبی با این نهاد حقوقی دارد.
عالمان و فقیهان اسلامی در نیمه اول قرن سیزدهم با این نهاد حقوقی که در زبان‌های فارسی و اردو به آن «بیمه» و در عربی «تأمین» یا «سیکورتا» نامیده میشود آشنا شدند و آن را در نظام حقوقی اسلام تجزیه و تحلیل فقهی کردند قوانینی را برای آن ایجاد کردند.
چه کسانی درباره بیمه اظهار نظر کردند؟
از میان فقهای شیعه احتمالا سید محمدکاظم طباطبائی یزدی برای اولین بار درباره بیمه اظهارنظر کرد و بعد از آن در اواخر قرن ۱۴ شیخ حسین حلّی بتفصیل و با عنوانی مستقل به بررسی این صنعت نوظهور در اروپا و سایر کشور ها پرداخت.
در چندین سال گذشته به دلیل اثر گذاری زیاد بیمه های مختلف در تمامی سطوح زندگی مردم علما و فقیهان دین درباره بیمه تحقیق بسیار انجام دادند، و به صورت جدی به تحلیل و بررسی فقهی این نهاد و صنعت پرداختند.
فقهای مسلمان بیمه های اجتماعی و تعاونی را، به دلیل وجود تعاون و عدم کسب رِبح، مشروع می‌دانند و درباره بیمه‌های خصوصی به سه دسته موافق، مخالف و قائلان به تفصیل تقسیم می شوند میتوانید نطر این گروه ها ها را در ادامه مطالعه کنید:
موافقان:
موافقان مشروعیت قرارداد بیمه، که بیشتر آنها فقهای شیعه هستند سه گروهند: نخستین گروه عقد بیمه را بر یکی از عقود معین فقهی منطبق می‌دانند؛ اختلاف نظر درباره مستقل بودن عقد بیمه یا منطبق بودن آن بر یکی از عقود معین، در بین حقوقدانان غیرمسلمان نیز مطرح است.
مخالفان:
عدم مشروعیت فقهی بیمه در نظر مخالفان آن، دوگونه مستند دارد، یکی عدم انطباق بر عقود و دومی وجود اشکالات.
قائلان به تفضیل:
در مقابل موافقان و مخالفان مشروعیت عقد بیمه، برخی فقیهان به نوعی تفصیل در حکم قائل شده‌اند. به این صورت که بعضی از انواع بیمه را با استفاده از انطباق آن بر عقود اسلامی مانند ضمان ، صلح ، مضاربه، هبه معوّضه و نظایر آنها، یا به دلیل دیگری چون ضرورت ، مصالح مرسله ، استحسان و اصل اباحه مشروع می‌دانند، اما بعضی دیگر از انواع بیمه، را به دلیل برخی اشکالات غیرمشروع می دانند.
حکم بیمه در اسلام چیست؟
بسیاری از مراجع مورد اعتماد و بزرگ تقلید در این باره می گویند: گرچه بیمه عقد مستقلى است اما مى‌توان آن را در قالب عقود دیگر از قبیل صلح، اجرا نمود، این قرارداد از عقدهاى لازم به شمار مى رود و جز با رضایت هر دو طرف قابل فسخ نیست.
از نظر این عالمان تمام اقسام بیمه با به کار بردن شرایط آن، صحیح است چه بیمه عمر باشد، یا بیمه کالاهاى تجارتى، یا بیمه های منازل مسکونی یا کشتی ها و هواپیماها و یا بیمه کارمندان دولت یا مؤسسات، یا بیمه شهروندی و روستایی.
انواع روش های عقد قرارداد بیمه به چه صورت است؟
در این نوع باید بیمه گذاری بگوید:
به عهده من است که من فلان مقدار را در فلان زمان، و ماهى فلان مقدار بدهم، در مقابل آن؛ خسارتى که به مغازه من مثلا از ناحیه آتش سوزی یا دزدى وارد شد، جبران نمایى و طرف مقابل که همان بیمه گر است نیز قبول کند.
- بیمه گر بگوید جبران خسارتى که به مؤسسه شما وارد مىشود؛ مثلًا از ناحیه آتش سوزی یا دزدى، بر عهده من است، و در برابر آن؛ فلان مقدار به من بدهى.
لازم به ذکر است که تمام قیودى که قبلا ذکر شد، باید در هر دو صورت، معلوم شود تا بیمه از هر نظری قانونی و شرعی باشد.
روزبه عبادی نمین کد ۹۷۷ بیمه آرمان
شماره تماس ۰۹۱۱۸۰۳۹۲۸۲