نقش صنعت بیمه در کاهش ریسک  سرمایه گذاری در بازار بورس اوراق بهادار

چکیده

تامین اطمینان در بازار بورس اوراق بها دار بوسیله فراهم کردن محیطی مطمئن یکی از دستاوردهای اصلی بازارهای بورس دنیا می باشد . در بازار بورس کشورهای توسعه یافته بازارهایی وجود دارند که وظیفه تامین اطمینان و کاهش ریسک حاصل از نوسانات قیمت سهام را به عهده دارند۰ .این بازارها “بازار اختیار معامله سهام” نامیده می شوند .این مقاله ضمن مقایسه قرارداد اختیار معامله سهام وقرارداد بیمه به بررسی امکان کاهش ریسک حاصل از خرید سهام در بازار بورس توسط قراردادهای بیمه ای پرداخته است . در همین راستا بعد از معرفی چارچوب کلی تحقیق ابتدا به بررسی نظری موضوع با بهره گیری از منابع داخلی وخارجی پرداخته شده است . سپس با استفاده از روش میدانی داده های  مورد نظرجمع آوری شده اند . داده ها از پرسشنامه ای که بین سهامداران حاضر در تالار بورس توزیع شده بدست آمده و با استفاده از نرم افزار مورد تحلیل قرار گرفته اند .نتایج نشان می دهد سهامداران تمایل به بیمه شدن سهام خود دارند ومعتقدند دخالت صنعت بیمه در بازار بورس به عنوان بازار تامین اطمینان می تواند میزان سرمایه گذاریها را افزایش دهد .در انتها پیشنهاداتی باتوجه به نتایج حاصله ارائه شده است .

مقدمه

بانک  ، بورس و بیمه به ترتیب نماد مجسم سه بازار پول ، سرمایه وتامین اطمینان هستند۰ بانک وظیفه تسهیل گردش پول وبورس وظیفه تسهیل گردش سرمایه را به عهده دارد ۰حساسیتهای بازارهای پول وسرمایه ونوسانات وضربه پذیری این بازارها تحت تاثیر تحولات اقتصادی وغیر اقتصادی نیازمند سازوکار مناسب برای توسعه ریسک پذیری است۰ بیمه در مدیریت شرکتها  ،  موسسات واسطه  گری ،  مدیریت بدهی وآسیب پذیری ناشی از تغییر قیمت سهام کارساز وتامین کننده است۰ بیمه گر ضمن تعهد پرداخت خسارت  ،  چون موقعیت مالی بیمه گذار راتثبیت می کندلذاغیرمستقیم اعتبار اورادربرابرافرادموردمعامله اش تقویت می نماید۰ بنابراین باتامین اطمینان وکاهش خطراتی که سرمایه گذاریهاراتهدید میکند ،  موجبات ارتقاء سرمایه گذاری رافراهم می کند .                           ۰

تجربه دنیا بیانگر آنست که بخش بیمه به مثابه بخشی از صنعت مالی  ،  باید رابطه متقابل صحیحی با کل بازار سرمایه برقرار کند۰این رابطه از دو مجرا برقرار می شود؛ازیک طرف توسعه فعالیتهای بیمه ای به بازار سرمایه کارآمدی نیازمنداست۰وازطرف دیگر رشد بازار سرمایه در گرونقش فعال بیمه است۰روند همگرایی دوبازار سنتی در نظام مالی  ،  یعنی بازار بیمه وبازار سرمایه  ،  در جهان کاملا ملموس است۰سلامت بازار مالی ایران درگرو توسعه خدمات بیمه ای وبازار سرمایه و درک عمیق رابطه متقابل بین این دو است۰برای ایجاد چنین رابطه متقابل مستحکمی  ،  بازار سرمایه باید متحول شود۰واز تجربه جهانی به طور گسترده استفاده ومحصولات جدیدی در صنعت بیمه ایران تولید شود۰به ویژه محصولاتی که از طریق کاهش ریسک سرمایه گذاری باعث رونق بازار سرمایه گردد.

از آغاز فعالیت سازمان بورس اوراق بهادار تهران ،  موضوع حفظ حقوق سهامداران  ،  به ویژه سهامداران جزء که از ناحیه ریسکهای استاتیک در معرض تهدید قرار می گیرند از جمله مسائلی بود که مطرح گشت واقداماتی چون ارائه خدمت مشاوره وسبد گردانی  دراین زمینه صورت گرفت ولی وجود ریسک حاصل از نوسانات قیمت سهام همچنان یکی از عوامل مهم عدم استقبال افراد از سرمایه گذاری در بازار بورس میباشد  .از آنجا که این مشکل با ایجاد یک بازار تامین اطمینان تا حد زیادی قابل حل است  ،  شایسته است مدیران بازار سرمایه به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند۰

۱-لزوم کاهش ریسک‌ در بازار اوراق بهادار

رونق بازار اوراق بهادار و اصولاً بازار سرمایه کشور ، پس از سالها رخوت و رکود ، خون تازه‌ای در شریانهای اقتصادی کشور جاری ساخته است .   ایجاد اطمینان در بازار اوراق بهادار و افزایش اعتماد مشارکت‌کنندگان این بازار از طریق فراهم کردن محیطی با ثبات ، برای فعالیت آنها و حمایت از آنها در مقابل خطرات مختلف موجود در بازار ، از کارکردهای اساسی بورس‌های اوراق بهادار است  .  که در جلب مشارکت مردم و توسعه بازارهای اوراق بهادار نقشی چشمگیر دارد .

اگر چه ابزارهای متعددی به منظور کاهش خطرات شناخته شده وقابل پیش‌بینی موجود در بازار ایجاد شده و مورد استفاده قرار گرفته است ، لیکن گاهی مشارکت‌کنندگان در بازار با خطرات و مشکلاتی در بازار اوراق بهادار مواجه‌اند که قادر به پیش‌بینی ، جلوگیری یا کاهش زیان ناشی از آنها نیستند  . برخی از این گونه خطرات ، باعث ایجاد نااطمینانی وبی‌ثباتی در بازار می‌شوند .

با توجه به پویایی بازار بورس و طبیعت نوسان قیمت سهام در بازار ، ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش ریسک و در نتیجه افزایش سهامداران و میزان سرمایه‌گذاری در این بازار بسیار ضروری به نظر می‌رسد .

۲-روشهای کاهش ریسک در بازار اوراق بهادار

امروزه در بازارهای اوراق بهادار دنیا روشها و سازکارهای متنوعی برای مقابله با ریسک و کاهش بی‌ثباتی و نااطمینانی در بازار وجود دارد ، که به برخی از متداول‌ترین روشها اشاره می‌کنیم.

۲-۳- مشاوره و سبدگردانی :

سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار احتیاج به اطلاعات و دانش کافی دارد مشاور مالی و سبدگردان براساس میزان ریسک‌پذیری فرد اقدام به تشکیل سبد کرده و سپس سبدگردانی را به منظور کسب بازده بیشتر در مدت قرارداد اجرا می‌کند  ارائه این خدمات در بسیاری از کشورها توسط موسسات تأمین مالی  انجام  می‌شود۰

۲ـ۲- صندوق تضمین اوراق بهادار:

عدم تحویل اوراق بهادار فروخته شده یا خودداری از پرداخت بهای اوراق گاه ناتوانی واسطه‌های بازار در انجام تعهدات مالی خود ، سرمایه‌گذاران را در معرض ریسک سیستمی قرار می‌دهد به گونه‌ای که واسطه مالی در اثر ورشکستگی یا مواجه شدن با کمبود نقدینگی قادر به تسویه کامل دادوستدها نیست  .  در سیستم‌های تسویه و پایاپای بهادار خریداری شده ، خریداران و فروشندگان را با ریسک‌ اصل سرمایه مواجه می‌کند  .  ریسک نقدشوندگی از دیگر خطرات موجود در بازار اوراق بهادار است و از عدم تحویل اوراق بهادار یا پرداخت بهای آن در موعد مقرر ناشی خواهد شد ۰

این صندوق با هدف پوشش تعهداتی از قبیل تسویه دادوستدها ، ورشکستگی کارگزاران بورس اوراق بهادار و تخلفات کارگزاران و از محل سهم مشارکت کارگزاران ، معامله‌گران و اعضای اتاق پایاپای و سپرده‌گذاری عضو بورس ، عواید حاصل از سرمایه‌گذاری وجوه صندوق و تسهیلات بانکی وسیاست‌های بیمه تشکیل می‌شود  .  اگرچه صندوق تضمین به منظور پوشش تعهدات کارگزاران ایجاد می‌شود ، پذیرش ریسک و تحمل زیان ناشی از آن به عهده صندوق نیست و در واقع مسئولیت اصلی جبران خسارات ناشی از قصور کارگزاران به عهده خود آنهاست و صندوق با هدف تخفیف و مدیریت ریسک تشکیل می‌شود و در جبران خسارات به آنها کمک می‌کند ۰

۲-۳- بازار تأمین اطمینان

این بازارها زمینه انتقال و توزیع ریسک سرمایه‌گذاران را فراهم می‌سازند و می‌توانند ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار در بازار سرمایه را افزایش دهند ، عمده‌ترین مؤسسات فعال در این بازار عبارتند از :

مؤسسات خریدار دیوان و اسناد دریافتی ، مؤسسات تأمین استراتژی‌های تقلیل و توزیع ریسک مثل شرکتهای بیمه  .  در تقسیم‌بندی دیگری در مقابل دارایی نقدی برای دارایی مالی بازار اوراق مشتقه وجود دارد .

در قراردادهای اوراق مشتقه دارنده قرارداد یا ناچار است یا این حق را دارد که یک دارایی مالی را در زمان آینده بخرد یابفروشد قیمت این گونه قراردادها از قیمت آن دارایی مالی مشتق می‌شود  . دو گونه اصلی اوراق مشتقه قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله  هستند  .

۳- اختیار معامله

اختیار معامله ، قردادی است بین دو گروه‌ـ یک خریدارو یک فروشنده‌ـ به نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله ، «حق» خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین ، خریداری می‌کند ، در اینجا نیز همانند تمام قراردادها ، هر طرف امتیازی را به طرف مقابل اعطا می‌کند ، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان «حق شرط»پرداخت می‌کند که در واقع همان «قیمت اختیار معامله» می‌باشد  . فروشنده نیز «حق» خرید یا فروش دارایی مذکور را در یک قیمت معین به خریدار اعطا می‌نماید .

اختیاری که برای خرید یک دارایی داده می‌شود را «اختیار خرید» و اختیاری که برای فروش یک دارایی داده می‌شود را «اختیار فروش» گویند  . قیمت تعیین‌شده‌ای که خریدار اختیار معامله می‌تواند دارایی را خریداری نموده یا بفروشد ، «قیمت اعمال»یا «قیمت توافق نامیده می‌شود  . به علاوه ، اختیار معامله مدت معینی دارد  . حق خرید یا فروش دارایی در یک قیمت معین فقط تا «تاریخ انقضایی»که قبلاً مشخص شده است ، ادامه خواهد داشت .

به عنوان مثال تصور کنید که شما یک کشاورز هستید و دولت طی یک برنامه جدید اعلام می‌کند که محصول شما را با یک قیمت تضمین شده ، خریداری می‌نماید  . شما پس از برداشت محصول ، بررسی می‌کنید که آیا قیمت بازار بالاتر از قیمت پیشنهادی دولت است یا خیر؟

اگر قیمت بازار بالاتر بوده ، شما محصول خود را در بازار به فروش می‌رسانید و اگر قیمت تضمینی دولت بالاتر بود ، محصول را به دولت می‌فروشید ، با فروش به دولت ، درواقع شما «اختیار فروش» خود را اعمال نموده‌اید .

۴- مشخصات اختیار معامله‌های سهام

۴-۱- نوع قرارداد

اختیار معامله‌ها براساس نحوه اعمال به دو دسته تقسیم می‌شوند : اختیار معامله‌ آمریکایی و اختیار معامله اروپایی

اختیار معامله آمریکایی :

این نوع اختیار معامله در هر زمانی از طول دوره خود قابل اعمال است و خریدار می‌تواند هر زمان که مناسب تشخیص داد  (تا قبل از تاریخ انقضاء ) اختیار معامله را اعمال نماید .

اختیار معامله اروپایی :

اختیار معامله اروپایی تنها در تاریخ انقضاء قابل اعمال می‌باشد  . لذا خریدار در طول دوره نمی‌تواند آن را اعمال نماید و بین فروش اختیار معامله یا انتظار تا تاریخ انقضاء باید یکی را انتخاب نماید .

۴-۲- حجم قرارداد

هر قرارداد اختیار معامله استاندارد شامل۱۰۰ اختیار معامله یک واحدی می‌باشد  . بنابراین اگر سرمایه‌گذار یک اختیار معامله بخرد ، در واقع این اختیار معامله نمایانگر اختیار خرید یا فروش۱۰۰ سهم می‌باشد  . اگر یک سهامدار افزاش سرمایه دهد یا سود سهمی اعلام نماید ، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنایی رخ می‌دهد  . در این صورت تعداد سهم‌هایی که توسط قرارداد استاندارد مشخص می‌شوند ، با توجه به تغییر سرمایه در شرکت تعدیل می‌شوند ، به عنوان مثال اگر شرکتی۱۵ درصد سود سهمی اعلام کند ، تعداد سهم‌های قرارداد از۱۰۰ به۱۱۵ سهم تغییر پیدا می‌کند  . به علاوه قیمت اعمال نیز  (۸۶۹۷/۰=۱۵/۱÷۱ ) تعدیل شده وبه نزدیکترین یک هشتم قیمت سابقش  (۸۷۵/۰ ) گرد می‌شود .

۴-۳- تاریخ انقضاء

یکی از الفاظی که برای توصیف اختیار معامله سهام استفاده می‌شود ، ماه انقضاء تاریخ اختیار معامله است  . بنابراین یک اختیار خرید ژانویه شرکت IBM عبارت است از : اختیار معامله‌ای برای خرید سهام این شرکت با تاریخ انقضاء ژانویه  . زمان دقیق تاریخ انقضاء عبارت است از : ساعت۵۹/۱۰ دقیقه بعدازظهر سومین شنبه ماه انقضاء  . بنابراین آخرین روزی که اختیار معامله‌ می‌تواند داد و ستد شود ، عبارت است از : سومین جمعه ماه انقضاء .

اگر سرمایه‌گذار می‌خواهد اختیار معامله‌ خود را اعمال کند ، باید حداکثر تا ساعت۳۰/۴ دقیقه بعدازظهر سومین جمعه ماه انقضاء به کارگزار خود اطلاع دهد  . کارگزار نیز تا ساعت۵۹/۱۰ دقیقه بعدازظهر روز بعد فرصت دارد که کار برگ را پر کند و به بورس اطلاع دهد که اختیار معامله اعمال شده است .

۴-۴- قیمت‌های مورد توافق

در بازارهای اختیار معامله خارج از بورس  OTC  قدیم ، قیمت اعمال اختیار معامله معمولاً همان قیمت سهام در زمان فروش اختیار معامله بود  . اما در بازارهای سازمان‌یافته جدید ، قیمت‌های اعمال استاندارد شده‌اند  . بورس قیمت‌های اعمال را برای اختیار معامله‌هایی که در بورس قابل داد و ستد هستند ، تعیین می‌کند  . قیمت‌های اعمال معمولاً ۵/۲دلار ، ۵دلار یا۱۰ دلار با قیمت سهام فاصله دارند  . قاعده کلی بورس بر این است که فاصله قیمت اعمال با قیمت سهام اگر قیمت سهام زیر۲۵ دلار باشد۵/۲ دلار ، اگر بین۲۵ تا۲۰۰ دلار باشد۵ دلار ، و اگر قیمت سهام بالای۲۰۰ دلار باشد این فاصله به۱۰ دلار می‌رسد برای اختیار معامله‌های شاخص ، این فاصله۵ دلار است  . البته در صورتی که بورس احساس کند باید حجم بیشتری از معاملات را جذب کند ، از این قواعد سرپیچی می‌کند .

۴-۵- شرایط پذیرش اختیار معاملات در بورس

بورس اختیار معامله دارایی‌هایی که اختیار معامله در مورد آنها قابل اجراست را مشخص می‌سازد  . در مورد اختیار معامله سهام ، شرایط پذیرش بورس ، سهام قابل قبول برای اختیار معامله را محدود می‌سازد  . شرایط بورس اختیار معامله شیکاگو  CBOE  درمورد سهام قابل قبول برای اختیار معامله به قرار زیر می‌باشد :

الف‌ـ شرکت بایستی قبل از کسر موارد غیرعادی ، حداقل یک میلیون دلار در۲۴ ماهه گذشته سوددهی داشته باشد و هیچ کوتاهی در انجام تعهدات۱۲ ماهه گذشته خود نباید داشته باشد.

ب‌ـ شرکت بایستی حداقل۶۰۰۰سهامدار داشته باشد .

ج‌ـ حداقل۷ میلیون سهم باید متعلق به سهامدارانی باشد که در داخل شرکت نیستند .

د‌ـ سهام باید در شش ماهه گذشته به قیمت حداقل۱۰ دلار معامله شده باشد .

ه‌ـ حجم معاملات سهام در۱۲ ماهه گذشته باید حداقل۴/۲ میلیون سهم باشد  .

۵- آیا اختیار معامله نوعی بیمه است؟

اگر از نقطه‌نظر ریسک به اختیار معامله بنگریم ، به نظر می‌رسد که پاسخ سوال فوق مثبت باشد ، به این صورت که؛ در بیمه ، بیمه‌گذار با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه ریسک ضرر احتمالی را که در آینده نامعلوم به دارایی‌اش خواهد رسید ، به بیمه‌گر منتقل می‌کند  . حال در مورد اختیار معامله فرض کنید که شما یک بدهی۱۰۰۰دلاری دارید که سررسید آن ، دو ماه بعد می‌باشد . قیمت روز دلار۴۲۰ تومان می‌باشد و معلوم نیست که قیمت دلار در سررسید بدهی شما در چه سطحی باشد  . یعنی ممکن است ضرری در آینده متوجه شما شود که شما برای جلوگیری از این ضرر احتمالی ، می‌توانید با پرداخت مبلغی جزیی برای

خرید یک اختیار خرید۱۰۰۰دلاری  (به قیمت هر دلار مثلاً۴۴۰ تومان ) به سررسید دوماه آینده ، این ریسک را از خود دور نموده و ضرر خود را به حداقل برسانید  . به عبارت دیگر ، شما با خرید این اختیار خرید ، خود را در برابر ضرر احتمالی که دو ماه بعد ممکن است گریبانگیر شما شود ، بیمه کرده‌اید  . حال اگر دو ماه بعد قیمت دلار مثلاً۵۰۰ تومان شده بود ، این ضرر را شرکت فروشنده اختیار معامله متحمل شده و دلار را به شما به همان قیمت۴۴۰ تومان که تعهد کرده بود ، می‌فروشد  (مثل حالتی که شما اتومبیل خود را بیمه کرده‌اید و شرکت بیمه خسارت تصادف شما را می‌پردازد )؛ ولی اگر دو ماه بعد قیمت بازار۴۳۰ تومان بود ، دیگر شما از حق خود برای خرید دلار به قیمت۴۴۰ تومان استفاده نمی‌کنید؛ چرا که می‌توانید در بازار به قیمت۴۳۰ تومان خریداری نمایید  . در این حالت ، فقط مبلغی را که به عنوان حق شرط برای خرید اختیار خرید پرداخته‌اید ، از دست می‌دهید  (دقیقاً مانند حالتی که شما با پرداخت حق بیمه ، اتومبیل خود را برای یکسال بیمه می‌کنید ، ولی در طول این یکسال هرگز تصادف نمی‌کنید و فقط مبلغی که به عنوان حق بیمه پرداخت کرده بودید را از دست داده‌اید ) .

در مورد اختیار فروش نیز به همین صورت است ، فرض کنید؛ شما صاحب۱۰۰۰ سهم شرکت ایران خودرو می‌باشید که در واقع یکی از دارایی‌های مالی شما است و قصد دارید که دو ماه بعد آن را به فروش رسانید؛ به فرض قیمت فعلی این سهم۶۰۰ تومان است و شما بیم آن را دارید که دو ماه بعد قیمت این سهم کاهش یافته و به شما ضرر وارد شود  . برای به حداقل رساندن این ضرر احتمالی شما می‌توانید با پرداخت مبلغی جزیی برای خرید اختیار فروش۱۰۰۰ سهم مثلاً به قیمت هر سهم۶۲۰ تومان سررسید دوماه بعد ، این ریسک را از خود دور نموده و در واقع دارایی مالی خود را در برابر کاهش ناگهانی قیمت سهام این شرکت ، بیمه کنید  . حال اگر دو ماه بعد ، قیمت سهام۵۹۰ تومان شده بود؛ این ضرر را شرکت فروشنده اختیار معامله متحمل شده و سهام مذکور را از شما به همان قیمت۶۲۰ تومان که تعهد کرده بود ، خریداری می‌‌کند .  (مثل حالتی یکه شما منزل خود را بیمه آتش‌سوزی کرده‌اید ودر صورت بروز آتش‌سوزی ، بیمه خسارت آن را پرداخت می‌کند )؛ ولی اگر دو ماه بعد قیمت سهام مذکور در بازار۶۳۰ تومان بود  ،  دیگر شما از حق خود برای فروش سهام مذکور به قیمت۶۲۰ تومان استفاده نمی‌کنید ، چرا که می‌توانید سهام خود را در بازار بورس به قیمت۶۳۰ به فروش رسانید  (دقیقاً مانند حالتی که منزل شما در طول مدت بیمه دچار آتش‌سوزی نشده و شما فقط مبلغی را که به عنوان حق بیمه پرداخت کرده بودید ، از دست می‌دهید ) .

در اینجا این نکته را نیز یاد‌آور می‌شویم که شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی فروشنده اختیار معامله نیز دقیقاً مانند شرکتهای بیمه ، سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کنند که ریسک خود را به حداقل رسانده و خود را از خطرات ناشی از تغییرات ناگهانی و غیرمترقبه قیمتها مصون نگاه دارند .  بطوری که در مثال فوق ، هنگامی که فروشنده اختیار معامله یک اختیار خرید۱۰۰۰ دلار به قیمت۴۴۰ تومان به سررسید دو ماه آینده به شما می‌فروشد  . یک اختیار فروش نیز با همان مشخصات  (۱۰۰۰دلار به قیمت۴۴۰ تومان به سررسید دو ماه آینده ) به شخص دیگری می‌فروشد ، در سررسید دو ماه بعد ، این دو اختیار معامله یکدیگر را پوشش داده و هیچ خطری متوجه فروشنده نمی‌شود  . مبالغ جزیی که برای این اختیار معامله‌ها دریافت نموده است ، به عنوان درآمد شرکت باقی می‌ماند  . در واقع ، این شرکت نقش واسطه بین خریداران اختیار معامله و فروشندگان اختیار معامله را بازی می‌کند ، که این فرآیند در افزایش کارآیی بازار و امنیت بخشیدن به سرمایه‌گذاران بی‌نهایت مؤثر است.

۵-۱- وجوه تشابه قرارداد بیمه و قراداد اختیار معامله

وجود بیمه‌گر و بیمه‌گذار و حق بیمه در قرارداد و وجود فروشنده اختیار معامله ، خریدار اختیار معامله و حق شرط در قرارداد اختیار معامله عناصر مشابهی را تشکیل می‌دهند .

در قرارداد بیمه ، ریسک در قبال پرداخت حق بیمه ، از بیمه‌گذار به بیمه‌گر منتقل می‌شود  . در قرارداد اختیار معامله نیز ریسک در قبال پرداخت حق شرط از خریدار اختیار معامله به فروشنده آن منتقل می‌گردد .

در قرارداد بیمه ، در صورت وارد آمدن خسارت به بیمه‌گذار ، بیمه‌گر ضرر را جبران خواهد نمود  . در قرارداد اختیار معامله‌ نیز‌ در صورت تغییرات ناگهانی غیرمترقبه و نامطلوب قیمتها فروشنده اختیار معامله ضرر را جبران خواهد نمود .

در قرارداد بیمه ، در صورت مصون ماندن بیمه‌گذار از خسارت در پایان دوره بیمه‌گر هیچ تعهدی ندارد و حق بیمه به عنوان حق‌الزحمه شرکت بیمه‌گر تلقی می‌شود  . در قرارداد اختیار معامله نیز در صورت عدم تغییرات ناگهانی و نامطلوب قیمتها در پایان دوره فروشنده اختیار معامله هیچ تعهدی ندارد و حق شرط به عنوان حق‌الزحمه شرکت فروشنده اختیار معامله تلقی می‌شود .

۵-۲- وجوه اختلاف قرارداد بیمه و قرارداد اختیار معامله

الف ) موضوع بیمه ، دارایی‌های واقعی میباشد؛ ولی موضوع اختیار معامله عمدتاً دارایی‌های مالی است  . البته بیمه‌هایی وجود دارند که موضوع آنها دارایی‌های غیرواقعی می‌باشند مانند بیمه زیان پولی .

بیمه زیان پولی پوششی است که موضوع آن تأمین بیمه‌ای برای جبران زیان‌های پولی غیرمادی بیمه‌گذار ، مانند از دست دادن درآمد ، سود ، اجاره بها یا کاهش ارزش به شکل پول است .

ب ) در قرارداد بیمه ، قصد بیع وجود ندارد  . یعنی درصورت وقوع خسارت به بیمه‌گذار بیعی واقع نمی‌شود؛ بلکه خسارت به صورت نقدی پرداخت می‌شود  . ولی در قرارداد اختیار معامله جبران خسارت به صورت انجام یک عقد بیع صورت می‌پذیرد .

۶- ریسک‌های قابل بیمه شدن

ماهیت برخی خطرات طوریست که قابل بیمه شدن نیستند  . اکنون می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا ارزش سهام و ریسک حاصل از نوسانات آن قابل بیمه شدن هست یا خیر  . بنابراین ابتدا ویژگی‌های یک ریسک قابل بیمه شدن را مورد بررسی قرار می‌دهیم :

۶-۱ـ تناوب خطرها : برای اینکه خطرهای مورد بیمه از لحاظ فنی قابل ارزیابی باشد باید حادثه احتمال وقوع داشته باشد والا اگر وقوع حادثه غیرممکن و حتی نادر باشد ، از یک طرف بیمه‌گذار حاضر به انجام چنین بیمه‌ای نیست و از طرف دیگر بیمه‌گر نمی‌تواند با اتکاء به آمار و حساب احتمالات ، حق بیمه متناسب با خطر را تعیین کند .

۶-۲ـ تشابه و یکنواختی خطرهای بیمه شده : خطرهای بیمه شده باید مشابه باشند ، زیرا از یک طرف شرط لازم برای اخذ اطلاعات آماری آن است که برای محاسبه تواتر وقوع خطر باید خطرهای مشابه را مورد توجه قرار داد  . زیرا از بررسی خطرهای مختلف ، نتایج مورد نظر حاصل نمی‌شود .

۶-۳ـ کثرت خطرهای مورد بیمه : باید تعداد زیادی واحدهای مستقل و همگن در معرض خسارت مشابه وجود داشته باشند وشمار بیمه‌گذاران به اندازه کافی زیاد باشد  . زیرا تنها از راه جمع‌آوری تعداد زیادی بیمه‌گذار و دریافت حق بیمه کافی است که بیمه‌گر قادر به انجام تعهد خود خواهد بود .

۶-۴ـ تصادفی بودن خسارت : خسارت باید ناشی از خطرهای تصادفی و اتفاقی بوده و تحت کنترل بیمه‌گذار نباشد

۶-۵ـ پراکنده بودن خطرها : خطرهای بیمه شده باید پراکنده و متفرق باشد زیرا اگر همه مورد بیمه‌ها یا تعداد زیادی از آنها در اثر وقوع یک حادثه از بین رفته یا خسارت ببینند قطعاً میزان تعهد بیمه‌گر از مجموع حق بیمه‌ها تجاوز خواهد کرد و حق بیمه کفاف جبران همه خسارت را نخواهد داد  .( کریمی ، آیت ، ۱۳۷۶ )  .

۷- شرایط بیمه‌ شدن اوراق بهادار

بنابر آنچه راجع به ریسکهای قابل بیمه شدن گفته شد ، و آنچه در مورد قرارداد اختیار مبادله سهام می‌دانیم  اوراق بهادار تحت شرایط زیر می‌توانند بیمه شوند .

۷-۱ـ مدت اعتبار :

اعتبار بیمه‌نامه با صدور آن آغاز می‌شود و مانند قرارداد اختیار معامله سهام تاریخ انقضاء تعیین می‌گردد و قرارداد فقط تا روز و ساعت تعیین شده قابل اجراست .

۷-۲ـ تعهد بیمه‌گر :

بیمه‌گر متعهد است بخش معینی از خساراتی را که به علت کاهش ارزش سهم متوجه خریدار می‌شود جبران نماید مشروط بر اینکه معلول عوامل زیر یا ناشی از عمل بیمه‌گذار نباشد:

-وقوع جنگ یا حالتهای مشابه جنگ : بنابر اصل پراکنده بودن خطرهای مورد بیمه معمولاً زیانهای حاصل از جنگ قابل بیمه شدن نیستند و یا در قبال بیمه شدن آنها حق بیمه‌های گزافی دریافت می‌گردد

-زیان حاصل از آتش‌سوزی واحد تولیدی که بیمه‌ آتش‌سوزی باشد

ـ عدم انجام وظایفی که دارا بودن سهم ایجاب می‌کند

کاهش ارزش سهام ناشی از سود سهمی وافزایش سرمایه نباشد  –

-عدم اجرای قرارداد مربوط و یا یکی از شرایط آن به وسیله بیمه‌گذار

ـ سایر مواردی که معمولاً شرکتهای بیمه ، بیمه نمی‌کنند

۷-۳ـ زمان تحقق خسارت :

زمان کاهش ارزش سهم حداقل یک ماه به طول انجامد

۷-۴ـ محاسبه خسارت :

خسارت براساس مبلغ قرارداد و میزان کاهش ارزش سهام تعیین خواهد شد

۷-۵ـ حجم قرارداد :

به طور استاندارد هر قرارداد بیمه شامل۱۰۰ سهم است  . در صورتی که شرکتی سود سهمی اعلام کرد این تعداد به میزان سود سهمی افزایش پیدا می‌کند  . در عوض قیمت کف مورد توافق برای ارزش سهام کاهش می‌یابد .

۸- شرایط پذیرش بیمه  سهام یک شرکت توسط بیمه‌گر :

با توجه به آنچه در اختیار معامله سهام مطالعه کردیم بیمه‌گر برای پذیرش بیمه کردن سهام یک شرکت باید موارد ذیل را مد نظر قرار دهد :

۸-۱ـ تعیین میزان حداقل سوددهی شرکت در۲۴ ماهه گذشته و عدم کوتاهی در انجام تعهدات در۱۲ ماهه گذشته توسط مدیران شرکت .

۸-۲ـ تعیین حداقل تعداد سهام‌داران برای شرکت

۸-۳ـ تعیین حداقل تعداد سهامدارانی که در داخل شرکت نیستند

۸-۴ـ اطمینان از اینکه سهام مورد نظر با حداقل قیمت مورد قبول بیمه‌گر در ۶ ماهه گذشته معامله شده باشد

۸-۵ـ تعیین حداقل حجم معاملات در۱۲ ماهه گذشته .

۸-۶ـ نحوه اعلان بیمه شدن سهام بعضی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس طوری باشد که تأثیر منفی در قیمت آن سهام در بورس ندا

۹-بیمه‌رسی

حفظ سرمایه‌ سهامداران شرکت‌های پذیرفته شده و یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران مستلزم آن است که این شرکتها از تأمین کافی در مقابل خسارتهای احتمالی که سرمایه‌های تولیدی را تهدید می‌کنند ، برخوردار باشند .

برای تشخیص میزان دارایی وسود یا زیان سالهای گذشته هر شرکت و پیش‌بینی درآمد آن در سالهای آتی ترازنامه و حساب سود و زیان آن شرکت طبق مقررات منتشر می‌شود  . از آنجا که افراد عادی سرمایه‌گذار وسیله‌ای برای تشخیص صحت ودقت ترازنامه‌ها ندارند ، پذیرش سهام هر شرکت یا اوراق مشارکت و قرضه‌ای که منتشر می‌کنند در بورس تابع تشریفات و مقررات نظارتی است  . از جمله این مقررات این است که ترازنامه و حسابهایی که شرکت برای عرضه عامه منتشر می‌کند به تأیید حسابرسان ذی صلاحیت رسیده باشد  . با توجه به اعتمادی که به رسیدگی و دقت این حسابرسان وجود دارد صاحبان و خریداران اوراق می‌توانند ارزیابی درستی از موقعیت مالی شرکت بدست آورند .

بدیهی است سهامداران هر شرکت ناگزیرند به کفایت و شایستگی و صداقت مدیران آن اعتماد کنند  . لذا باید با این فرض که مدیران بیمه‌های مورد نیاز شرکت را به موقع تحصیل خواهند کرد ، نگران موجودیت و موفقیت شرکت نباشند .

واضح است که ضرر حاصل از سوء مدیریت و نداشتن پوشش بیمه‌ای کافی در نهایت عاید سهامداران وبه خصوص کسانی می‌شود که بدون اطلاع از واقعیات به خرید سهام در بورس اقدام می‌کنند  . در اینجاست که اهمیت بیمه‌رسی این شرکتها توسط مسئولان بورس مشخص می‌شود  . همان‌طور که مراقبت می‌شود که گزارش حسابرسی ذی صلاحیت ، قبل از پذیرش اوراق برای معامله در بورس وهمچنین پس از آن صحت‌ ترازنامه و حسابهای هر شرکت را تأیید کند ، در

ورد وجود و کفایت پوششهای بیمه‌ای نیز باید مرجع مشابهی آن را تأیید کند  .

سئوالات پژوهش:

آیا بیمه شدن سهام شرکتها می تواند با کاهش ریسک  ، سرمایه گذاری در بازار بورس راافزایش دهد؟

آیا صنعت بیمه می توانددر کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس موثر باشد؟

روش تحقیق:

در این مقاله از روش تحقیق زمینه یابی استفاده شده است۰این روش زمانی بکار برده می شود که محقق قصد جمع آوری اطلاعاتی نظیر درصد افرادی که مخالف یا موافق یک عقیده مشخص هستند رادارد۰ابزار روش تحقیق زمینه یابی مصاحبه یا پرسشنامه است ۰

در این پژوهش از پرسشنامه ای شامل ۲۰ سئوال اصلی با مقیاس ۵درجه ای لیکرت استفاده شده است۰و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ ۸۳۴|۰می باشد که در حد مطلوبی است جامعه آماری آن کلیه سهامداران جزء بازار بورس ونمونه آماری ۱۱۹نفر از سهامداران حاضر در تالار بورس اوراق بهادار مشهد می باشد که به روش خوشه ای تصادفی انتخاب شده اند۰

جهت توصیف وتحلیل داده ها  ،  از شاخصهای آماری توصیفی از جمله فراوانی  ،  درصد فراوانی ،  انواع جداول و نمودارهای هیستوگرام استغاده شده است واز آنجا که در این تحقیق سئوال پژوهشی داریم نه فرضیه تحقیق وبه لحاظ آماری نتایجی که از پرسشنامه بدست آمده است  وپارامترهای آماری که  از آن محاسبه گردیده است ،  خود مستقیما گویای پاسخ سئوالات پژوهش است۰ نیازی به آزمون فرضیه نمی باشد۰ نرم افزار مورد استفاده برای تحلیل داده ها  می باشد .

تحلیل داده ها

پرسشنامه حاوی۲۲ سئوال است که ۲ سئوال مربوط به بیوگرافی فردی سهامداران و۲۰ سئوال  ، اصلی می باشد .

سطح تحصیلات :

از ۱۱۳ نفری که پاسخهای آنها مورد بررسی قرار گرفت  ، ۱۶ نفر زیر دیپلم ، ۳۴ نفر دیپلم  ،  ۲۰ نفرفوق دیپلم ، ۳۲ نفر لیسانس و ۱۱نفر بالاتر از لیسانس بودند .

بنابر این ۵۵% از پاسخ دهندگان تحصیلات دانشگاهی داشته اند

سابقه حضور در بازار بورس:

اکثر پاسخ دهندگان  (۹/۶۲% ) بیش از یکسال در بازار بورس حضور داشته اند .

وهیچیک بیش از ۵ سال سابقه حضور نداشته اند

برای یافتن پاسخ سئوال اول مبنی بر اینکه آیا بیمه شدن سهام باکاهش ریسک سرمایه گذاری در سهام شرکتها میتواند میزان سرمایه گذاریها را افزایش دهد ، شاخصهای آماری بدست آمده از پاسخهای سئوالات ۳ تا ۹ وسئوال ۱۸ رابررسی می کنیم

جدول۱- درصد وفراوانی پاسخها

ماخذ: پاسخنامه های سهام داران به پرسشنامه

همانطور که جدول فراوانی‌ها و نسبت‌ها نشان می‌دهد ۷۰% از سهامداران در پاسخ به این سوال که آیا بیمه شدن سهام باکاهش ریسک سرمایه گذاری در سهام شرکتها می تواند سرمایه گذاریها را افزایش دهد پاسخ مثبت داده اند و تنها ۵% مخالف بود ه اند .

نظرسنجی بیانگر آن است اکثریت سهامداران تمایل به بیمه شدن سهام خود دارند و معتقدند بیمه شدن سهام می‌تواند سرمایه‌گذاری در بازار بورس را افزایش دهد  .  به عبارتی می توان نتیجه گیری کرد که یکی از مهمترین دلایل عدم استقبال افراد از مشارکت در بازار سرمایه وجود ریسک حاصل از نوسانات قیمت سهام و نبود تضمین کافی برای امنیت سرمایه و کسب سود مورد انتظار آنها می باشد .

برای پاسخ به سوال دوم مبنی بر اینکه آیا صنعت بیمه می تواند در کاهش ریسک حاصل از سرمایه گذاری در سهام شرکتها موثر باشد ، سوالات ۱۰ ، ۱۱ ، ۱۲ ، ۱۳ ، ۱۴ ، ۱۹ ، ۲۰ ، را برسی می کنیم .

جدول۲- درصد وفراوانی پاسخها

ماخذ: پاسخنامه های سهام داران به پرسشنامه

۵۰ درصد از سهامداران براین نظر اند که صنعت بیمه می تواند به میزان زیادی در کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس موثر باشد و تنها ۲۱ درصد از پاسخ دهندگان خلاف این عقیده را دارند  . با توجه به نتایج بدست آمده ، ۷۹%  از پاسخ دهندگان در مورد حضور بیمه به عنوان یک بازار تامین اطمینان در بازار بورس نظر منفی ندارند .

نتیجه

براساس تحقیقات  کتابخانه ای واسنادی انجام شده در این تحقیق از بعد نظری قرارداد اختیار معمله سهام که در حال حاضر در کشورهای صنعتی بازار مخصوص به خود رادارد شباهتهای زیادی با قرارداد  بیمه داشته وامکان بیمه شدن سهام شرکتها توسط شرکتهای بیمه وجود دارد۰

تحلیل نتایج حاصل از پاسخهای سهامداران به سئوالات  پرسشنامه نشان میدهد اکثریت  سهامداران معتقدند بیمه شدن  سهام شرکتها توسط صنعت بیمه موجب افزایش سرمایه گذاری در بازار بورس میشود ،  همچنین اکثر آنها بر این نظرند که اطمینان افراد از اینکه شرکتهایی که سهام آنها در بازار بورس پذیرفته شده است ازنظر پوششهای بیمه ای مورد تایید کارشناسان قرار گرفته اندموجب۰ استقبال آنها از خرید سهام این شرکتها می شود .

پیشنهادات

۱-ترتیبی اتخاذ شود که پذیرش سهام هر شرکت در بورس را به ارئه گواهی نامه کفایت بیمه آن شرکت موکول کنند

۲-مدیران شرکتهای بیمه دولتی وخصوصی موضوع بیمه شدن سهام شرکتها رامورد بررسی قراردهند

۳-پژوهشگران علاقه مند موضوع بیمه شدن سهام شرکتها رااز دید بیمه گران مورد بررسی قراردهند۰

۴-مدیران بازار سرمایه جهت ایجاد بازاراختیار معامله سهام تدابیری بیاندیش

روزبه عبادی نمین کد ۹۷۷ بیمه آرمان

شماره تماس ۰۹۱۱۸۰۳۹۲۸۲

بیمه با شما

طراحی سایت ومیزبانی وب درکلاب هاست

برای خواندن مقاله کلیک کنید

• خرید آنلاین بیمه نامه
• چه کارهایی می‌توانید انجام دهید